Şaft, motorun ürettiği gücü tekerleklere iletir ve aracın hareketini sağlar. Motor ile diferansiyel arasında köprü görevi görür ve dönme hareketini doğrudan tekerleklere aktarır. Araç hareket halindeyken motor devrine bağlı olarak saniyede yüzlerce kez döner. Yüksek hızda dönerken dengesini kaybetmemesi ve dış etkilere karşı sağlam kalması, sistemin sağlıklı çalışması açısından önemli bir gerekliliktir.
Şaft sistemi, aracın yol koşullarına ve süspansiyon hareketlerine uyum sağlayacak şekilde esnek yapıda tasarlanır. Bu sayede düz yollarda veya engebeli yüzeylerde güç iletiminde aksama yaşanmaz. Yüksek devirle dönerken oluşan titreşimleri minimumda tutacak biçimde balans ayarlarına sahiptir. Viraj alırken veya süspansiyon sistemi hareket halindeyken parçalar arasındaki açı farkını tolere edebilir. Sürüş güvenliği, konforu ve araç performansı hususunda önemli rol oynar.
Arabanın Şaftı Neden Kırılır?
Araba şaft bileşeni, hareket kabiliyetini doğrudan etkiler. Zamanla bu parçada kırılmalar meydana gelmesi mümkündür. Şaft kırılmasına neden olan başlıca nedenler şu şekilde sıralanabilir:
● Araç yüksek bir tümsekten hızlı geçtiğinde veya alt bölümüne sert bir darbe aldığında hasar meydana gelebilir.
● Şaft dengesi bozulursa titreşim artar ve zamanla yapısal bozulmalara bağlı kırılmalar oluşabilir.
● Aracın taşıma kapasitesinin üzerinde yüklenmesi, şaft üzerine binen torku artırır ve parçanın dayanıklılığını zorlar.
● Parçanın esnekliğini sağlayan şaft mafsalı yıprandığında sistem doğru çalışmaz ve kırılma riski artar.
● Hareketli parçaların yağsız kalması sürtünmeyi artırır ve ciddi sorunlara yol açar.
Şaft sisteminin düzenli aralıklarla kontrol edilmesi, erken aşınmaların tespit edilmesi ve aracın dikkatli kullanılması bu tür arızaların önüne geçmek açısından oldukça önemlidir.
Şaft Takozu Arızası Nasıl Anlaşılır?
Motor ve diferansiyel arasında dönen milin düzgün çalışabilmesi için takozun sağlam olması gerekir. Araç seyir halindeyken veya kalkış anlarında ortaya çıkan titreşim sesleri, takozda meydana gelen bir arızaya işaret edebilir. Duyulan ses aracın alt kısmından gelir ve metalin metale çarpması şeklinde hissedilir. Arıza ilerledikçe titreşim düzeyi artar ve konfor kaybı yaşanır. Hız arttıkça ve ani hızlanmalarda titreşim daha da belirgin hâle gelir.
Şaft milinin yerinden oynaması ve dengesiz dönmesi de sıklıkla karşılaşılan bir sorundur. Bu durum, aracın şanzıman ve diferansiyel sistemine zarar verebilir. Takozdaki aşınma, balansı bozarak sistemdeki diğer parçalara da yük bindirir.
Şaftta Balans Olursa Ne Olur?
Balans bozukluğu, aracın genel işleyişinde belirgin sorunlara yol açar. Araç dinamiklerini olumsuz etkiler ve zamanla yapısal sorunlara neden olabilir. Balans sorunu aracın hızlanma ve yavaşlama dengesini bozar. Sabit hızda ilerlerken araçta hafif sarsıntılar veya düzensiz bir sürüş hissedilir. Sürücünün araç hakimiyetinin azalmasına yol açar ve uzun yolculuklarda yorgunluk hissini artırır.
Balans problemi, zaman içinde ses yalıtımını da etkiler. Kabin içine gelen uğultu veya düşük frekanslı rahatsız edici sesler, sürüş konforunu ciddi şekilde azaltır. Aracın iç mekânında sürekli hissedilen denge sorunu, yolcularda güven kaybına da yol açar. Araçta anormal titreşimler hissediliyorsa vakit kaybetmeden kontrol edilmesi gerekir.
Şaft Balans Ayarı Nasıl Yapılır?
Şaft balansı ayarı, milin dönme esnasında oluşturduğu titreşimleri minimuma indirmek amacıyla yapılır. Aracın konforunu ve mekanik sistemlerin ömrünü büyük ölçüde etkiler. Özel ekipmanlara sahip profesyonel servislerde gerçekleştirilir. Bu işlemi gerçekleştirmek için araç lifte kaldırılır ve mili araçtan sökülür. İşlem sırasında mafsalların ve takozların durumu da gözden geçirilir. Sistem hassas döner balans makinelerine yerleştirilir. Milin dönme hareketi simüle edilerek ağırlık dağılımındaki dengesizlik tespit edilir. Tespit edilen dengesizlik noktalarına özel kurşun veya çelik denge ağırlıkları eklenir.
Eklenen ağırlıklar, sistemin dönüş sırasında eksende düzgün kalmasını sağlar. Denge ayarı tamamlandıktan sonra tekrar test yapılır. Titreşimsiz ve düzgün bir dönüş sağlandığında parça araca yeniden monte edilir. Milimetrik ölçüm ve hassas dengeleme gerektiren bu işlem, aracınızın performansı açısından önem taşır.
Şaft Nasıl Sökülür?
Sökme işlemi, şaft diferansiyel aks bağlantıları ve montaj noktalarına dikkat edilerek gerçekleştirilmelidir. Uygulama için araç düz bir zeminde güvenli şekilde kaldırılır. El freni çekilir ve tekerlekler sabitlenir. Sistemde bulunuyorsa şaft kapağı dikkatlice çıkarılır. Bağlantı noktalarında bulunan civatalar uygun aletlerle sökülür. Civatalar uygun el aletleriyle dikkatlice gevşetilir ve sökülürken parçaların düşmemesi için destek alınır.
Tüm bağlantılar çözüldükten sonra mafsal ve takozlara zarar vermeyecek şekilde dikkatlice çıkarılır. Mafsalın serbestçe hareket etmesi sağlanmalı, aks miline baskı uygulanmamalıdır. Herhangi bir aşınma, çatlak veya dengesizlik belirtisi varsa parça yenilenmeli veya balans ayarı yapılmalıdır. Sökme işlemi tamamlandığında montaj öncesi balans kontrolü ve bağlantı noktalarının temizliği gerçekleştirilmelidir.
Şaftta Boşluk Nasıl Anlaşılır?
Araçlarda şaft boşluğu, güç iletimi sırasında gecikme ve titreşim gibi sorunlara yol açan ciddi bir arızadır. Mafsal ve takozlardaki aşınmadan kaynaklanabilir. Zamanla genişleyen boşluklar, şaftın bağlantı noktalarında esnemeye neden olur ve güç aktarımı sırasında tepki süresi uzar. Yüksek tork altında çalışan havalı şaft sistemlerinde boşluk kaynaklı sorunlar daha belirgin hâle gelebilir. Gaz pedalına basıldığında aracın hemen tepki vermemesi, sistemde boşluk olduğuna işaret eder.
Kalkış, yavaşlama veya vites geçişlerinde metalik bir ses duyulması da boşluk ihtimalini güçlendirir. Düşük devirde hissedilen düzensiz titreşimler, bağlantı noktalarında oynama olmasından kaynaklanabilir. Erken ve yerinde yapılan teknik müdahaleler, ileride oluşabilecek maliyetli hasarları önler ve sürüş güvenliğini artırır.
